Ngày xưa, có một anh học trò rất chăm học, chăm làm, nhưng nhà rất nghèo. Tục ngữ có câu: “Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời.” Vì thế, anh muốn tìm Ngọc Hoàng ở ngoài bể Đông để hỏi tại sao nhà anh cả ba đời nay vẫn nghèo khó.
Anh khăn gói ra đi. Trên đường đi, anh được một nhà phú ông khá giả dọn cơm cho ăn và nhờ anh hỏi Ngọc Hoàng: Tại sao nhà phú ông ăn ở nhân đức mà chỉ sinh được một cô con gái, lại bị câm từ thuở bé.
Anh nhận lời rồi đi tiếp. Một buổi chiều, anh lại ghé vào một nhà khác. Chủ nhà đãi ăn một bữa rồi nhờ anh hỏi Ngọc Hoàng: Vì lẽ gì mà cây cam của nhà tôi từ khi trồng chỉ tốt lá, không ra hoa, không có quả.
Ngày kia, anh học trò ra tới bể Ðông và được một con Ba Ba to lớn cõng anh ra ngoài đảo gặp Ngọc Hoàng. Ba Ba nhờ anh hỏi Ngọc Hoàng: Tại sao Ba Ba cứ quanh quẩn ở đây cả nghìn năm, chẳng được bay nhảy vẫy vùng đi đâu. Người học trò đến đảo, gặp Ngọc Hoàng liền đem những việc mà mọi người nhờ ra hỏi trước. Ngọc Hoàng cặn kẽ trả lời lần lượt:
─ Ba Ba phải nhả viên ngọc trong bụng ra mới có thể hóa kiếp khác được. Cây cam không có quả vì dưới gốc cây có vàng. Đã có vàng rồi thì không được quả. Cô gái câm sẽ nói được khi nhà ngươi thi đỗ trạng về.
Cuối cùng, anh hỏi về nỗi cơ cực của mình thì Ngọc Hoàng không trả lời và biến mất.
Đợi lâu chẳng thấy Ngọc Hoàng trở lại, anh lủi thủi ra bờ biển. Gặp Ba Ba, anh bảo Ba Ba hãy nhả viên ngọc cho anh. Ba Ba nhả viên ngọc ra, liền biến thành con rồng vẫy vùng trên trời xanh bao la.
Về đến gốc cây cam, anh học trò bảo chủ nhà hãy đào vàng ở dưới gốc cây cam lên. Nghe lời, chủ nhà đào lên được rất nhiều vàng. Lại nhìn lên cây thì thấy chi chít những quả cam chín vàng. Lúc này ở kinh đô, nhà vua đang mở khoa thi. Anh dự thi và đoạt được giải trạng nguyên. Sau khi đỗ trạng, anh ghé thăm hai cha con phú ông.
Phú ông chắp tay hỏi:
─ Thưa quan trạng, việc ngày trước tôi đã nhờ thế nào?
Anh chưa kịp trả lời thì cô con gái, lâu nay bị câm, đã mở miệng thưa:
─ Lạy cha, chồng con đỗ trạng đã về.
Phú ông vui mừng bèn gả con cho anh. Ðám cưới được tổ chức linh đình. Vợ chồng anh sống hạnh phúc đến cuối đời.
Nguồn: Tổng hợp. Tagged Truyện dân giantruyện dân gian cho bétruyện dân gian haytruyện dân gian hay nhất
